Każdy student prawa zetknął się z pojęciem imperatywnej metody regulacji prawnej, ale niewiele osób wie, na czym polega istota tej metody i jakie ma cechy wyróżniające.
Metody regulacji prawnej jako element stabilizacji stosunków społecznych i prawnych
Stosunki społeczno-prawne nieustannie się rozwijają. Co minutę na świecie powstają, umacniają się i zanikają różne powiązania między podmiotami prawa. Dla nikogo nie jest tajemnicą, że ramy każdego związku wyznaczają pewne normy. Stosunki prawne w tym przypadku nie są wyjątkiem.
W prawie przyjmuje się pojęcie metody regulacji prawnej, której treść tworzą określone normy związane z określoną gałęzią prawa. Istnieją dwie główne metody regulacji prawnej: metoda rozporządzająca i metoda imperatywna. Obie metody są stosowane we wszystkich gałęziach prawa, ale gdzieś dominująca jest dyspozytywna, a gdzieś imperatywna.
Krótko o metodzie rozporządzającej
Metoda rozporządzająca ma na celu koordynację działań różnych podmiotów, bez bezpośredniego zobowiązania ich do popełnienia jakiegokolwiek czynu. Charakterystyczną cechą tej metody jest to, że podmioty stosunków prawnych są sobie równe, to znaczy, że w relacji nie ma aspektu władzy i podporządkowania. Metoda rozporządzająca jest najczęściej stosowana w takich gałęziach prawa jak prawo cywilne. Integralną częścią stosunków cywilnoprawnych są więc różne umowy, których istnienie ma na celu koordynację działań i celów określonych osób. Metoda rozporządzająca jest tu swoistym regulatorem sporządzania umowy i aspektów w niej nie wyszczególnionych.
Autorytaryzm imperatywnej metody regulacji prawnej”
Metoda imperatywna to pewien sposób podporządkowania, który wyznacza jasne ramy dla dopuszczalnych stosunków prawnych ustanowionych przez obowiązujące i zakazujące normy.
Istota tej metody polega na niemożliwości alternatywnego wyboru akceptowalnej opcji zachowania. Wybór określonego zachowania nie jest możliwy, ponieważ jest on regulowany jasnymi ramami prawnymi jako zakaz lub obowiązek. Podmioty stosunków prawnych mogą jedynie wykonać te instrukcje, gdyż ich uchylanie się pociąga za sobą nałożenie odpowiedzialności. Prowadzi to do głównej różnicy między metodami imperatywnymi i dyspozytywnymi. Imperatyw zabrania wszystkiego, co nie jest dozwolone przez prawo, a dyspozytyw, przeciwnie, zezwala na wszystko, co nie jest zabronione przez prawo.
Nakazowy sposób regulacji prawnej jest charakterystyczny przede wszystkim dla gałęzi prawa publicznego, do których zalicza się np. prawo konstytucyjne i administracyjne.
Podsumowując powyższe, podkreślmy główne cechy metody imperatywnej:
- Wyraża się to w normach-zakazach i normach-zobowiązaniach.
- Jest ona ustanowiona w przepisach regulujących uprawnienia niektórych osób i obowiązki innych.
- Opiera się na przymusie państwowym wykonywanym przez różne organy państwowe.
- Nieprzestrzeganie określonych norm pociąga za sobą obowiązkowe nałożenie odpowiedzialności.
