System sądowniczy Federacji Rosyjskiej opiera się na domniemaniu niewinności – prawie osoby do bycia niewinnym, dopóki nie zostanie udowodnione, że jest inaczej. Ale nie wszyscy oskarżeni wiedzą, jak skorzystać z tego prawa.
Podstawowa zasada domniemania niewinności została sformułowana w III wieku naszej ery przez jednego z rzymskich prawników i brzmiała tak: „Ten, kto twierdzi, a nie ten, kto zaprzecza, jest zobowiązany do udowodnienia”. Oznacza to, że oskarżonego nie można uznać za przestępcę, dopóki prokuratura nie przedstawi na to dowodów, a sędzia wyda wyrok skazujący. Domniemanie niewinności daje prawo do rozpatrzenia sprawy w określonej kolejności i tylko w sądzie, wyklucza lincz, jest podstawą przestrzegania prawa – zebranie dowodów i potwierdzenie winy faktami.
Istota pojęcia domniemania niewinności
Istota tej koncepcji polega na tym, że każdy obywatel oskarżony o naruszenie porządku lub przestępstwo nie jest zobowiązany do udowodnienia swojej niewinności i niewinności. Na to przede wszystkim zwróci uwagę obrońca praw człowieka (prawnik) i tak jest interpretowane pojęcie w najbardziej rozpowszechnionym internetowym katalogu „Wikipedia” i ustawodawstwie.
Na podstawie domniemania niewinności określa się etapy śledztwa i śledztwa, a osobę, która rzekomo popełniła ten lub inny czyn, nazywa się:
- podejrzanych – na etapie przeprowadzania czynności weryfikacyjnych,
- oskarżony - gdy organy śledcze uzasadnią swoje argumenty dowodami winy,
- przestępca – na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu (wyroku).
Istota domniemania niewinności polega na tym, że jeśli w sprawie występują niuanse, wątpliwości, okoliczności łagodzące, które można interpretować na korzyść podejrzanego lub oskarżonego obywatela, to są one interpretowane na jego korzyść, ale nie inaczej. Okoliczności można wyjaśnić i przedstawić śledztwu lub sądowi na każdym etapie, nawet po wydaniu i ogłoszeniu wyroku.
To samo pojęcie określa prawo do dobrowolnego składania zeznań, możliwość niezłożenia zeznań przeciwko sobie, chroni przed przemocą fizyczną i moralną podczas przesłuchań.
Wykonywanie prawa do domniemania niewinności
Realizacja tej zasady przez systemy sądowe i śledcze ma na celu wykluczenie skazywania i karania niewinnych obywateli. Domniemanie niewinności jest potrzebne, aby każdy obywatel mógł skorzystać z prawa do obrony, ponadto przed bezprawnymi działaniami przedstawicieli organów śledczych. Odpowiednie rozdziały ustawodawstwa naszego kraju i poziomu światowego wyraźnie opisują przepisy dotyczące domniemania niewinności:
- niewinna osoba nie może być ścigana,
- oskarżony może być nazywany tylko tym, w stosunku do którego przedstawiono wystarczające dowody,
- w sprawie karnej należy podać i uwzględnić zarówno okoliczności uniewinniające, jak i obciążające,
- oskarżony ma prawo zachować milczenie, nie oczerniać samego siebie i nie usprawiedliwiać się,
- wszelkie zeznania muszą być składane dobrowolnie, bez wpływu moralnego i fizycznego,
- przyznanie się oskarżonego do winy nie jest podstawą skazania, gdyż musi być poparte mocnymi dowodami.
Nawet po wydaniu przez sąd wyroku skazującego, obywatel ma prawo się od niego odwołać, podając w sprawie nowe fakty lub zażalenia na te, które nie zostały uwzględnione w sądzie pierwszej instancji – taka możliwość jest również uwzględniona w realizacja domniemania niewinności. Śledczy i sędziowie nie mają prawa do odmowy skorzystania z domniemania niewinności.
Wartość domniemania niewinności podejrzanego i oskarżonego
Domniemanie niewinności jest gwarancją przestrzegania praw podejrzanego, oskarżonego, a nawet obywatela, który został uznany przez sąd za przestępcę. Systemy śledcze i sądowe nie są doskonałe i na każdym etapie można popełnić błąd, w wyniku którego niewinna osoba zostanie skazana.
Każdy obywatel powinien znać pojęcie i znaczenie domniemania niewinności. Brak podstawowej wiedzy może doprowadzić do tego, że zostanie oskarżony o jakikolwiek czyn bezprawny. Jeśli przedstawiciele policji lub organów śledczych zatrzymują i oskarżają o popełnienie przestępstwa, nawet najmniejszego, nie mają prawa
- umieścić podejrzanego w areszcie bez nakazu,
- przeprowadzić przeszukanie osobiste bez udziału osób niezainteresowanych (świadków zeznających),
- wpływać fizycznie lub psychicznie (bić i zastraszać),
- pozbawienia wolności w obecności dokumentów tożsamości,
- ograniczyć możliwość kontaktu zatrzymanego z krewnymi lub prawnikiem,
- pozbawienia prawa do zbierania dowodów niewinności,
- utrudniać czynności obrońcy oskarżonego,
- ukrywać fakty uniewinniające i sztucznie tworzyć oskarżenia.
Jeżeli co najmniej jedno z powyższych naruszeń zostało popełnione wobec obywatela, to w trakcie procesu sędzia musi zinterpretować ten fakt na korzyść oskarżonego, a sprawę należy skierować do dalszego zbadania. W odniesieniu do osób, które dopuściły się naruszenia domniemania niewinności, wymagane jest oficjalne dochodzenie w celu ustalenia ich przydatności do zajmowanego stanowiska oraz przydatności zawodowej.
Podstawa prawna domniemania niewinności
Domniemanie niewinności jest opisane zarówno w Konstytucji, jak i Kodeksie karnym Federacji Rosyjskiej, ponieważ należy je uwzględniać i stosować przy rozpatrywaniu wszelkich naruszeń prawa, w tym administracyjnych.
W Kodeksie postępowania karnego Federacji Rosyjskiej domniemanie niewinności reguluje art. 14. Zgodnie z tym artykułem odpowiedzialność za udowodnienie winy oskarżonego i obalenie faktów uniewinniających spoczywa na oskarżycielu – prokuratorze. Sąd nie ma prawa wnosić faktów uniewinniających ani oskarżających, może je jedynie analizować i interpretować zgodnie z prawem.
W Konstytucji Federacji Rosyjskiej domniemanie niewinności reguluje art. 49. Swoją treścią jest to najpełniejsze i najjaśniejsze sformułowanie prawa obywatela do ochrony przed bezpodstawnymi oskarżeniami i bezprawnymi orzeczeniami organu sądowego. Może być stosowany przy rozpatrywaniu spraw karnych i administracyjnych, jako konstytucyjna zasada postępowania sądowego.
Domniemanie niewinności to możliwość korzystania z praw jednostki przy rozpatrywaniu naruszeń w jakiejkolwiek dziedzinie, w tym praw pracowniczych, społecznych, wyborczych, mieszkaniowych i osobistych. Dopóki nie zostanie zebrana odpowiednia baza dowodów winy, nikt nie może nazwać oskarżonego przestępcą w sądzie. Zaniedbanie artykułów 14 lub 49 jest również karalne.
Jak rozumieć, że zostało naruszone prawo do domniemania niewinności?
Niestety, przykładów naruszenia domniemania niewinności jest wystarczająco dużo na wszystkich etapach postępowania. Oskarżony jest obowiązany ściśle monitorować przebieg śledztwa i postępowania w sądzie, nawet jeśli popełnił przestępstwo lub przestępstwo. Nieprzestrzeganie jego konstytucyjnego prawa może skutkować wymierzeniem dłuższej kary.
Natychmiast po aresztowaniu obywatelowi należy wyjaśnić, dlaczego dokładnie jest podejrzany o popełnienie takiego czy innego czynu, ogłaszane są fakty, które doprowadziły do takich wniosków. Ponadto są zobowiązani do oficjalnego wniesienia przeciwko niemu zarzutów oraz zapewnienia możliwości skontaktowania się z prawnikiem lub bliskimi.
W toku postępowania przygotowawczego w żadnym wypadku nie należy wywierać nacisku na podejrzanego, na świadków, ani na osoby zbierające fakty odciążające i chroniące obywatela. Śledczy jest obowiązany uwzględnić i odnotować w sprawie dowody uzasadniające podejrzanego. Sprawa trafia do sądu dopiero po zebraniu wszystkich dowodów winy lub niewinności.
Artykuł dotyczący domniemania niewinności wyjaśnia, że sędzia i prokurator nie mogą zakładać. Takie prowadzenie postępowania sądowego jest naruszeniem domniemania niewinności, a na jego podstawie wyrok może zostać uchylony przez organ wyższy.
Nawet negatywny stosunek przedstawiciela organu śledczego do podejrzanego można uznać za naruszenie domniemania niewinności. Nieuzasadnione zaufanie do winy to presja moralna na osobę badaną lub świadków w sprawie. Ta okoliczność może być wykorzystana przez prawnika na rozprawie w sądzie w celu ochrony swojego klienta i być zinterpretowana przez sędziego na korzyść oskarżonego.
Nieznajomość prawa nie tylko nie zwalnia z odpowiedzialności za popełnione czyny, ale może również prowadzić do bezprawnego aresztowania i skazania. Każdy obywatel powinien być świadomy domniemania niewinności. Prawo do braku domniemania winy pomaga uniknąć oskarżenia o coś, czego dana osoba nie zrobiła.
