Niektóre zjawiska rzeczywistości, które występują niezależnie od woli osoby, mogą stanowić przesłanki zaistnienia zmiany lub rozwiązania prawnych stosunków prawnych. Zjawiska te dotyczą pojęcia faktu prawnego, a mianowicie jego odmiany – zdarzenia.
Fakt prawny to określona w hipotezach praworządności okoliczność życiowa, której wystąpienie pociąga za sobą skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub rozwiązania stosunków prawnych.
Za główne kryteria kwalifikacji faktów prawnych uważa się charakter skutków prawnych oraz wola uczestników stosunków prawnych.
Zjawiska podlegające woli osoby nazywamy czynami, a zdarzenia, które powstają poza wolą i świadomością osoby, są faktami o znaczeniu prawnym.
Zarówno działania, jak i zdarzenia, fakty prawne mogą prowadzić do różnych konsekwencji, w tym zakresie klasyfikuje się je na: prawotwórcze (prawo do pomocy materialnej ofiarom powodzi), zmieniające prawo (zmiana czesnego wraz z początkiem nowy rok szkolny), rozwiązujący (śmierć małżonka prowadzi do rozwiązania małżeństwa), potwierdzające, naprawcze i prawne przeszkody.
Zdarzenia dzielą się na bezwzględne i względne.
Zdarzenia bezwzględne obejmują klęski żywiołowe (trzęsienia ziemi, powodzie itp.) oraz inne zjawiska naturalne (powstawanie uskoków, osuwiska, upadek meteorytu itp.).
Z kolei zdarzenia względne powstają z woli badanych, ale rozwijają się niezależnie od ich woli. Na przykład śmierć zamordowanej osoby jest zdarzeniem względnym, gdyż samo zdarzenie (śmierć) powstało w wyniku wolicjonalnych działań zabójcy, ale jednocześnie zdarzenie to było wynikiem patologicznych zmian w ciele ofiary, już nie zależne od woli zabójcy.
W stosunkach cywilnoprawnych ważne jest rozróżnienie zdarzeń na bezwzględne i względne. Tak więc, jeśli przyczyną konsekwencji jest zdarzenie względne, to zawsze określa się, czy wynikające z tego konsekwencje są w związku przyczynowym z działaniem danej osoby.
Czas jako fakty prawne można również przypisać zdarzeniom względnym. Rozpoczęcie lub wygaśnięcie terminu automatycznie tworzy, zmienia lub kończy prawa i obowiązki obywatelskie oraz rodzi konsekwencje cywilne.. Na przykład upływ terminu przedawnienia zasiedzenia stanie się przyczyną uzyskania własności cudzej rzeczy, a zwłoka w wykonaniu zobowiązania doprowadzi do nałożenia odpowiedzialności na dłużnika lub wierzyciela.
